बिराजकाजी राजोपाध्याय
बुं न्हि २०३७ असोज ५
थाय्बाय् न्हाय्कं त्वाः, येँ
शिक्षा स्नातकत्तोर
लजगा नेपालभाषाया समाचार वाचक (इमेज टिभि)
समाचार डेस्क डटकम (सम्पादक)
थौंकन्हेया दैनिकी छु दु ?
जिगु पेशाला पत्रकारिता जुल । न्यूज रिपोर्टिङ, न्यूजच्वयेगु अले पोस्टिङ आदिइ हे दिन बिनाच्वंगु दु । अले छुं सामाजिक संस्थाय् नं आवद्ध दुगु जुयाः संस्थाया ज्याय् नं भचा ई बियाच्वना । परिवारलिसे चाःहिलेगु, मनोरन्जनपाखे धाःसा थौंकन्हय् खास हे ई मबिया हे धाःसां ज्यू । न्हिंयान्हिथंया आपाः धइथे ई समाचारया ज्याय् हे बियाच्वनागु दु ।
छि विविध विधाय् संलग्न जुयादी, छिगु म्हसीका छु धकाः बिइफइ?
खला, जिं थीथी विधाय् ल्हाः तयाच्वनागु दु । न्हापा छगू ई म्ये नं छपु निपु च्वया । संकिपा ख्यलय् वृत्तचित्र निर्माणय् नं भचा ल्हाः तया । प्यंगू वृत्तचित्र दयेके धुन, आः मेगु छगू दयेकेगु बिचाः यानाच्वना । सकतां खँयादथुइ, जिगु म्हसीका जितः पत्रकार हे धकाः बीमास्ते वः ।। वृत्तचित्र दयेकेगु ज्या नं पत्रकारिता ख्यलं हे पिदंगु खः । न्यूजय् भिडियो रिपोर्ट दयेकु दयेकुं अझ डिटेलय् दुहांवनाः वृत्तचित्र हे दयेकेगु बिचाः पिदनाः उखेपाखे नं पलाः न्ह्याःगु जुल ।
नेपालभाषायाख्यलय् छिगु प्रवेश गुकथं गुबले जुल ?
नेपालभाषा ख्यलय् जिगु प्रवेश गबले जुलधइगु जिं हे लुमंके मफुत । तर गुकथं जुल धइगु खँ धाःसा न्हापा मल्ल के. सुन्दरजुं पिथनादीगु इनाप वाःपौलिसे स्वाः वनी । जि तसकं चीधिकःबलय् इनाप वाःपौ पिदनेगु याः अले उकिया प्रुफ रिडिङ जिमि अबुजु आर.के. निर्मलं याना बिज्याइगु, वसपोलं पत्रिकाया प्रुफ स्वया बिज्याइबलय् जि नं नापं च्वनाः स्वयाच्वनेगु । जुजुं बाःलिसे प्रुफ रिडिङय् ग्वाहालि यायेफइगु नं जुल । थुकथं मचाय्क हे नेपालभाषा ख्यलय् इनाप वाःपतिं जितः साला यंकल । लिपा ७ क्लासय् ब्वनाच्वनागु इलय् थःगु नां पत्रिकाय् छापे यायेगु रहरं विश्वभुमिइ ख्यालिकुं च्वया, रेसलिङया च्वसु च्वया । थुकथं हे न्ह्याः ववँ नेपालभासं च्वयेगु बानी जुयावन व थौं थ्यंबलय् नेपालभासा माध्यमं पत्रकारिता यायेगु दिं तक्क थ्यन ।
छिगु प्रवन्ध च्वसूत इलय्ब्यलय् पिदनीगु याः, छिं बाखं, कविता, नाटकनं च्वया दीयाला ?
चिबाखं ला च्वया, गबलेंगबलें मुडय् मुक्तक पिहां वयेयः नापं गबलें गबलें म्ये च्वयेगु नं मुड वइ । नाटक धाःसा आः तक्क मच्वयानि । नाटक च्वये भचा थाकु हे ताः । च्वये धायेवं च्वयेफइगु विधा मखु थें च्वं ।
छिगु संलग्नता विशेष अडिओ भिज्यूयलपाखे खनेदु, थुकिया अनुभव गज्यागु दु ? गुलित आत्मसात यायेफु ?
थौंकन्हय्या युग धइगु प्रविधिया युग खः । ईलिसे न्ह्याः वने हे माः । इलेक्ट्रोनिक मिडियाय् जिं गुडनाइट एफ एम नेपालभाषा ज्याझ्वलय् न्यागू मिनेटया बुखँ बियाः ज्या न्ह्याकागु खः । थुकिं जितः एफ एम रेडियोय् नेवाःभासं न्हापांम्ह न्यूज एंकर जुइगु सौभाग्य नं बिल । व ई धइगु रेडियोया हे ई जुल । लिपावनाः नेपाल टेलिभिजनय् हसना ज्याझ्वः नं न्ह्याका । नेपाल टेलिभिजनया न्हापांम्ह नेवाः ज्याझ्वः न्ह्याकामि नं जुइखन । अडियो भिज्युअल मिडियाय् छगू बांलाःगु हे अनुभव मुंकागु दु जिं ।
आः वयाः मनूतय्गु चाहना अझ छपलाः न्ह्यःने वनेधुंकल । स्वयेगु जक मखु, धाःगु इलय्, धाःथाय् ल्हातय् ल्हातय् स्वये दयेमाः । थनथाय् नेवाः मिडिया भचा ल्यूने लानाच्वंगु दु । व झीसं स्वीकार यायेमाः । मोबाइल आय्पय् नेवाः अडियो भिज्युअल मिडिया उलि वयेमफुनि । थुखेपाखे नं झी न्ह्याःवने फयेकेमाः ।
छिगु पुस्ता व न्हापाया पुस्ता नेवाःभाषा, जाति, साहित्य ख्यलय् गुकथं फरक तायेका दिया ?
भाषाया सवालय् ला भाय् ल्हाइपिं म्ह्वः जुजुं वंगु दुःखया खँ झीगु दथुइ दु । चेतनाया विकास ला जुयाच्वंगु दु, तर गाक्क व माक्व मजूनि । जातिया खँल्हायेगु खःसा भाषा म्वाःसा जाति म्वाइ धइगु खँय् विश्वास याइम्हखः जि । भाषा ल्हायेमाल, जातिया पहिचान बल्लाइ । साहित्य ख्यलय् धाःसा खास ह्यूपाःवःगु मखनानि । न्हापाया हे धारय् साहित्य न्ह्याः वनाच्वंगु दु । नेवाः ल्याय्म्हतय्सं हे खय् भासं साहित्यया न्हू न्हूगु विधाया विकास यानाः क्रान्ति हयाच्वंगु दु । थौंकन्हय् स्लाय्म पोएट्रि च्वयाः क्रान्ति हःपिं नेवाः ल्याय्म्हत हे गुलि दु । तर थज्याःगु ह्यूपाः व ह्यूपाः हइपिं नेवाः साहित्य ख्यलय् खने मदया च्वन । अज्याःपिन्त झीसं नेवाः साहित्य ख्यलय् दुत हयेमाःगु खः ।
नेपालभाषा साहित्य, संगीतया विविध ज्याझ्वःत जुयाच्वनीगु याः, थ्व गुलित प्रभावकारी तायेका दिया ?
प्रभावकारीता मदुगु ला मखु । च्वय् धयाथे गुलि नेवाः ल्याय्म्हतय्सं ज्याझ्वलय् ब्वति जक कायेत सां नेवाः साहित्य च्वयेगु कुतः याना च्वनी, म्ये जक हालाः सां नेवाःभाय् म्हुतुइ हयाच्वनी । ब्वतिमिया संख्याया आधारय् धाःसा झी अझ नं माक्व न्ह्याः वने मफूगु खनेदु । न्ह्यागुं ज्याझ्वलय् व हे ख्वाःपाः जक खने दयाच्वनी, न्हूपिं मनूत थुगु ख्यलय् दुत हयेत थाकुया च्वन । तर निरन्तरता दयेमाः, ह्यूपाः वइगु खँय् जि आशावादी दु ।
आःया पुस्ताया नेवाःतय्के भाषा स्वया नं संस्कृतिपाखे अप्वः ध्यान वनाच्वंगु खनेदु, थथे खःला ?
जिगु पुस्तातक्क नेवाः आन्दोलन धयागु भाषिक आन्दोलन खः । न्हापा भाषिक समानताया नितिं आन्दोलन जुइगु । झीसं उगु इलय् ला स्थानीय निकायलय् नेवाःभाय् छ्यले दये माल धकाः धयागु खः । आः वयाः संघीयतालिसें नेवाः आन्दोलनया स्वरूप नं हिलेधुंकल । भाषाया सवालय् स्थानीय तहलय् जक मखु, प्रदेशया खँ वये धुंकल, लागा तब्या जुइधुंकल । ऐतिहासिक सम्पदाया संरक्षणया आन्दोलन तच्वःगु दु, राजनैतीक चेतनाया नं विकास जुयावंगु दु । तर भाषिक चेतना मदया वनला थें च्वं । थौंकन्हय्या पुस्तां नेवाः सम्पदा ल्यंकेमाः धाइ, नेवाःतय्गु प्रतिनिधित्व राज्यया हरेक निकायलय् दयेमाः धाइ, भासन बीबलय् नेवाः भासं बी । तर थःथः दथुइ खँल्हाइबलय् खय् भासं खँल्हाना च्वनी । आःया पुस्ताय् नेवाःभाय् धयागु माइकय् न्ववायेगु, क्यामेराया न्ह्यःने न्ववायेगु भाय् थें जुयाच्वंगु दु । थुगु खँय् धाःसा दुःख ताः ।
नेवाः भाषाप्रतिया विचलन मू कारण छु खः?
राज्यया एक भाषानीति । झीसंला थःगु भाय् ल्हायेमा धयाच्वना । न्ह्याथाय् वंसां व हे भाय् माःगु, न्ह्यागु ज्या यायेमाःसां व हे छगू भाय् माःगु । छम्ह आमनागरिक, सुया थः परिवार लहीमाः, वयागु नितिं न्हियान्हिथंया जाप्ये चूलाकेगु हे दक्कले तःधंगु प्राथमिकता जुयाच्वनी । वयाके न भाषिक, न जातीय चेतना दयाच्वनी । थःगु परिवारयात गुकथं निप्ये, निछाः नके धइगु जक ध्यान जुयाच्वनी । अज्याःपिं मनूतय्गु नितिं राज्यया एक भाषा नीतिया कारणं हे खँय् भाय् ल्हायेगु हे अःपूगु लँ थें जुयाबिल । थज्याःगु परिस्थितीं यानाः हे भाय् त्वःतूपिं दत । आः संघीयता वयेधुंकूगु, देशं न्हूगु संविधान चूलाके धुंकूगु अवस्थाय् नं थुगु परिस्थितीइ धाःसा ह्यूपाः मवःनि । झीसं भाषिक समानताया आन्दोलन याये हे मानि, थ्व क्वचाःगु मदुनि ।
थःपिनिगु मातृभाषाप्रतिआकर्षण यायेत गज्यागु ज्या जुइमाः थें तायेका दिया ?
झीगु नेवाः गतिविधि परम्परागत ढङ्गया हे आपाः जुयाच्वन । ईयात ल्वःकथं, ल्याय्म्ह पुस्ताया यइकथंया ज्याझ्वःत उलि जुयाच्वंगु मदु । लिपिया ख्यलय् जागरण हयेत नेपाल लिपि गुथि सनाच्वंगु ला यक्वदत नि । तर क्यालिजात्रां नेवाः समाजयया ल्याय्म्ह पुस्ता जक मखु, गैर नेवाःत नं आकर्षित यात । रञ्जना लिपि, नेपाललिपिं च्वयेत मोबाइल आय्प हे वःबलय् च्वइपिनिगु ल्याः नं थहांवल, सकसित अःपुल । थुकथं झीसं यायेगु ज्याझ्वःत, गतिविधित नं ईकथं ल्वःगु दयेके फःसा चाय्क मचाय्क मातृभाषाप्रतिया आकर्षण अप्वया वनीगु जितः ताः ।
छगु इलय् छिं ‘भितुना’ नामं अडियो भिडिओ उत्पादन यानादीगु खः, निरन्तर छाय् मजूगु खः?
भिन्तुना भिडियो म्यागेजिन नेपालभाषाया संचार ख्यलय् छगू न्हूगु सोच ज्वनाः पिथनागु खः । थुकिं छगू प्रभाव नं दयेकूगु खः । तर थुकिया दक्कले तःधंगु व थाकूगु पक्षधइगु हे आर्थिक पक्षजुल । अडियो भिज्युअल मिडिया अथें हे थिकेगु मिडिया । प्रोडक्सनय् हे लागत तःधंगु माःगु । हाकनं ल्याःपतिकं कभर डिजाइन, प्रिन्ट, डिभिडि दयेकेगु आदिं झन खर्च अप्वः जुइगु जुल । अथेसां नं उखेथुखे यानाः खुगू ल्याः तकला पिकयागु खः । लिपा यूट्युब थुज्वःगु सामाजिक संजाल सहज जूबलय् डिभिडि पिकया च्वनेगुया अर्थ हे मन्त । हाकनं झीथाय् मनिटाइज्ड यूट्युब च्यानल न्ह्याके धाःसां थाकु, थुखेपाखे नं वनेमफुत । अले उकी लगानीयायेगु लकस हे मन्त । वाध्यतां हे भिन्तुना भिडियो म्यागेजिन दिके माल ।
नेवाःभाषा, साहित्य, संगीत विकासया निंतिं थीथी संचार माध्यम क्रियाशील दु, तर लिच्वः बिचाः यानाकथं मदु, अथे खःला ?
विकास ला मजूगु मखु । छुं छुं हदय् विकास ला जूगु नं दु । न्हापा छगू पत्रिका हे पिदनेत थाकुगु थासय् आः ईल्वहँया लुखां जक हे वःगु मछि पत्रिका पिदनाच्वंगु दु, अझ मेमेगु पत्रिकाला द हे दनि । कम से कम स्वनिगःया नि हरेक एफएमय् धइथें गनं न्हिंन्हिं गनं वालय् छकःसां नेवाः ज्याझ्वः न्ह्यानाच्वंगु दु । निगू निगू नेवाः च्यानल हे न्ह्यानाच्वंगु दु । संचार ख्यलय् ला विकास जूगु हे दु धायेमा । तर निरन्तरताया सवालय् समस्या दु । व्यवसायीतपाखें नेवाः भासं न्ह्यानाच्वंगु संचार माध्यमयात तिबः बीगु ज्या जुल धाःसा संचार ख्यः धिसिलाये फइ । संचार ख्यः धिसि लातकि थुकिं व्यवसायीतय्त नं तिबजुइ, समाजय् ह्यूपाः हयेत नं प्रभावकारी ज्या यायेफइ ।
छिगु अनुभवय् नेवाः ख्यःया भविष्य समष्टिकथं गथे दु ?
जि नेवाः ख्यःया भविष्यया खँय् सकारात्मक दु । चेतना ब्वलना च्वंगु दु । मांअबुं खय् भाय् स्यनाः ब्वलंकूपिं थौं ल्याय्म्ह जुइधुंकाः थः हे सचेत जुयाः भाय् सयेकूपिं यक्व खना । समाजया म्हसिका, झीगु म्हसिका धइगु लिपि, समयबजि, ल्वहँहिति, देगःआदि जक मखु, भाय् नं खः धकाः झीसं सः थ्वयेकातुं वन धाःसा भाय् ल्हाइपिं म्ह्वः जुयावन धकाः च्यूताः कयाच्वने मालीगु अवस्था दइमखु । न्हाचः धयाथे, ईकथं ल्वःगु गतिविधित याना वनेफये माल । नेवाः ख्यःया भविष्य पक्कां बांलाइ ।
