लकडाउनया परिस्थिती तसकं हे अकल्पनीय । सुनानं बिचाः हे मयाःगु परिस्थिती । छःवाः तक जुइ धैगु झीगु मत्तिइ । तर निवाः जुल । हाकनं बढे जूल । मस्यू गुबले तक्क जुइ । अनिश्चित तिनि ।
संसारया नियम खः हिलासू । झी नं हरेक सेकेण्ड हिलाच्वनापिं । हरेक जीव हरेक सेकेण्डय् हिलाच्वनी । झीगु शरिरया कोष हिलाच्वनी उकिं छगू सेकेण्ड न्ह्यः झी छु खः मेगु सेकेण्ड लिपा झी व हे जुइ मखु । थ्व हे संसारया नियम खः । झी गनथाय् लाक्क लकडाउन जुयागु खः वयां लिपा लकडाउन धुनेवं झी दुने अनेकौं हिलासू वयेधुंकी, गुकीयात झीसं वाःचायेकी तिनि । ह्यूपाःया खँय् शारिरीक व मानसिक ह्यूपाः झीसं अःपुक्क हे वाःचायेके फइ ।
एकान्त वातावरणय् निवाः स्ववाः तक्क सुम्क च्वनेगु इलय् एअर क्वयालिटि इन्डेक्स www.aqicn.org या वेभसाइट कथं स्वनिगःया वातावरण बुलुहुँ बांलाना वनाच्वंगु दु । निवाः न्ह्यः तक्कया PM 2.5 (fine particular matter) व PM 10( respirable particular matter) य् न्ह्यथने बहः जुइक इन्डेक्स कुहाँवःगु दु । बुलुहुँ स्वनिगःया वातावरण बांलानाच्वंगु थ्व छगू तथ्य खः ।
मानसिक असरकथं नं थुगु लकडाउन लिपा झी सामाजिक जुइत अझं छुं ई काइतिनि । याकःसुया कारण चिड्चिड जुइगु, हीमिचाइगु आदिइत्यादी खँ जुइतिनि । तर थ्व बाहेक नं थन जुइत्यंगु खँ शारीरिक व मानसिक ह्यूपाःया मखुसे सामाजिक विषयबस्तुइ केन्द्रीत दु ।
राहत
लकडाउनया इलय् केन्द्र, प्रदेश व स्थानीय सरकारं गुगु राहत धकाः छप्वः छप्वः नयेगु नसा लिसें सरकारया मिखां म्हसिके अःपुपिन्त ल्यत्तु ल्ययाः बियाच्वन व स्वनिगःवासीयात गुगु नं हालतय् स्वीकार्य मजू छाय्धाःसा राहतया परिभासा तसकं हे ब्यापक । राहतया परिभासायात बिस्तार रुपं थुइकेगु खःसा म्हय् चासुम्हेसित क्वाँय् क्वाँय जक याःसां राहत जुइ । नये मखंम्हेसित जा छपे जक चू लाःसां राहत जुइ । जा स्वकं नयाच्वंम्हेसित तरकारी दुसां राहत जुइ । तरकारी दुम्हेसित ला दतकी राहत जुइ । ला दुम्हेसित न्या दत धाःसा राहत जुइ । थ्व राहत धैगु गुब्लें सिधइ मखु । उकिं स्वनिगःया जनतायात छु दतकी राहत जुइ धैगु खँ जनप्रतिनिधीं थुइके मफूनी । ध्यबा सकसिकें दु । पसः नं चाः । तर पिहां वंके मब्यु । पिहांवंसां पुलिसं केरकार याइ । पलख सां कुनातइ । सास्ती याइ । सरकारं लकडाउन पालन याः धकाः आदेश ब्यूगु दु । छेँ च्वना ध्येबा धाःसा झीसं नयेमज्यू धकाः वाःचाइ उकिं सरकारं राहत धाःगु स्वनिगः वासीया निंतिं धात्थें राहत खःकी मखु धकाः वाःचाइ ।
कलाकार
कोरोनाया बारे गुगु रुपं सरकारं स्वनिगलय् प्रचारयाःगु दु व सिबें प्रभावकारी ढंगं कलाकारपिंसं सामाजिक संजालय् वयाः कोरोनाया प्रचार याःगु दु । सामाजिक संजालया हे छगू टे«ण्ड कथं आः कलाकारपिंसं नं थुइके माः की इमिगु शक्ति छु खः । छाय् कलाकारयात देय्या तिसा धयातल । लिसें आः सरकारं नं कलाकारपिंत गुगु रुपं छ्यलेगु वा थःगु प्रचार स्थानय् कलाकारया भूमिका छु जुइमाः धकाः वाःचायेके माः ।
बालं
स्वनिगःवासीया छगू सेल्लागु आर्थिक श्रोत धैगु छेँ, क्वथा बालं बिइगु खः । बालं बियाः नयेगु गुलि अःपू खने दु थः बांलं बिइफइगु स्थीति तक थ्यंके गुलि मेहनत, परिश्रम यायेमाः धैगु खँ सुनां कुलाच्वंगु मदु । ईलिसें हिलावंगु परिवेशं थौं नेवाःतय्गु जीवन शैली ला हिलाच्वंगु हे खः तर थौं झी बालं बिया नयेफइगु स्थीति नं आः बुलुहुं मदयावनीगु अवस्था वयेधुंकल। नेपाल सरकारं थुगुसी चैत महिनाया बालं कायेदइमखु धकाः उर्दि जाहेर याःगु दु । थुगु निणर्यं छेँथुवाःत अलमलय् लानाच्वंगु दु । थौं बालं च्वनिपिं जक संगठित जुयाः सरकारयात दबाब बी फइगु स्थीति थ्यने धुंकल सा आः छेँ थुवाःत नं संगठीत जुइ माःगु अवस्था वये धुंकल । सन २०१८या तथ्यांक कथं स्वनिगलय् थ्यंमथ्यं ३,००,००० छेँ दु । हरेक वर्ष १० प्रतिशतं थुगु ल्याः थहांवनाच्वंगु दु । व ल्याखँ सन २०२०स ३,४१,००० अनुमान याये । आः थुपिं मध्य ६० प्रतिशतं जक बालं ब्यू धैगु छगु सामान्य अनुमान याये । अले सामान्य बाहा कथं लच्छिया ७००० तया स्वये । लच्छिया अर्थतन्त्र स्वयेगु खःसा थुगु ल्याखँ ११९,३५०,००० अर्थात थ्यं मथ्यं १२ करोडया सामान्य हिसाब खनेदु । थुलि ध्येबा स्वनिगःवासिं त्वःतेगु खःसा थुकीया थासय् छेँ बहा मकाइपिन्त सरकारं छु राहत बिइगु जुइ धयागु नं चिन्तनया वाः चायावइ । थज्योगु खँ ल्ह्वनेत वालं तइपिनिगु नं संगठनया आवश्यकताया वाः चाइ ।
लिखँ
अकल्पनीय परिस्थितीया कारणं हे थी थी खँया बैचारीक बिकल्प पिदनी । झीसं थज्योगु परिस्थितीयात विश्लेषण याये मफूत धाःसा अवश्यनं वैगु न्हून्हूगु अकल्पनीय स्थीति पाखें झी पार जुइ फइ मखु । झी सकलें थज्योगु खँय् सचेत जुयाः हे च्वने माः ।
